So sánh giáo dục gia đình giữa phụ huynh Pháp và Việt

Nguyễn Khánh Trung

Khởi đi từ những tương đồng trong nhận thức của các phụ huynh (chủ yếu là các bà mẹ) Pháp và Việt về con trẻ đó là họ nhìn nhận sự duy biệt và chủ động nơi từng người con.

Là những bậc sinh thành, họ biết rõ từng đứa con ngay khi còn trong bụng mẹ: mỗi trẻ mang mỗi tính cách khác biệt, nói theo dân gian là cha mẹ sinh con trời sinh tính.

Từ sự nhìn nhận này, các phụ huynh hai nước có một điểm tương đồng thứ hai là cùng nghĩ rằng không nên áp đặt một khuôn mẫu cứng nhắc nào, một công thức giáo dục nào trong việc dạy dỗ con cái…

Tuy nhiên sự khác biệt bắt đầu xuất hiện trong nhận thức về các giá trị cần chuyển tải cũng như trong cách thức thực hành giáo dục con hàng ngày mà tôi xin nêu mười điểm chính như sau:

Trật tự giao thông phải được xem xét từ mặt xã hội

Nguyễn Khánh Trung

Phải chăng những vấn đề giao thông hiện nay như nạn kẹt xe, tai nạn và sự mất trật tự đang phản ánh điều gì đó trong xã hội? Những biện pháp giải quyết được đề nghị hiện nay trên báo chí và trong các nghị trường có đủ để giải quyết vấn đề tận căn? Xin giới thiệu ý kiến của bạn đọc Nguyễn Khánh Trung (Pháp) bàn về vấn đề giao thông ở nước ta.

Hình ảnh đập vào mắt chúng ta thường ngày là cảnh lưu thông loạn xạ trong các thành phố lớn, xe hai, ba, bốn bánh chen chúc nhau, chẳng ai nhường ai, bất chấp luật lệ giao thông. Cái giá phải trả của sự loạn xạ này là tai nạn giao thông và kẹt xe. Theo thống kê chính thức, ở nước ta hiện nay, trung bình khoảng 33 người chết vì tai nạn giao thông mỗi ngày. Cứ nhìn xuống mặt đường từ Ðồng Nai về TP.HCM, sẽ thấy đầy dẫy những vết vôi trắng đánh dấu những tai nạn đã xảy ra. Nhìn mà rợn tóc gáy! Chưa kể những vụ tai nạn này làm thương tật hàng trăm người mỗi ngày mà đa số là người trẻ, để lại gánh nặng cho gia đình và xã hội.

Theo tính toán của Ngân hàng Phát triển Châu Á, Việt Nam phải mất khoảng 885 triệu USD mỗi năm vì tai nạn giao thông. Sự mất trật tự trong giao thông cũng là nguyên nhân gây ra nạn kẹt xe khắp nơi trong thành phố mà báo chí liên tục phản ánh trong mấy tuần nay. Đã kẹt là cứ như “tơ vò”, với đủ thứ loại xe to nhỏ lưu thông đủ chiều khó mà lập lại trật tự. Hàng ngàn phương tiện rú ga, nhả khói làm môi trường đã ô nhiễm trở nên càng ngột ngạt. Ðây là nguyên nhân của vô số bệnh tật có tính tập thể trong dân chúng, khói bụi ảnh hưởng nặng nề đến môi sinh và sức khỏe cộng đồng.

Bài 3: Con người tự chủ là ai ?

Nguyễn Khánh Trung

Triết gia Rousseau mô tả về hình ảnh lý tưởng của một người trẻ vào độ tuổi 15 qua nhân vật Emile trong tác phẩm Emile hay là về giáo dục thế này :

“Trí óc đúng đắn và không thành kiến, tâm hồn tự do... Không phá rối sự an tĩnh của ai hết, nó đã sống hài lòng, hạnh phúc và tự do, hết mức mà thiên nhiên cho phép” (tr. 277).

Nói đến con người tự chủ là nói đến 3 khía cạnh : cái đầu (trí tuệ) ; trái tim (đạo đức và cảm xúc) ; thể chất hành động.

Lần lượt tôi sẽ trình bày 3 khía cạnh này :

Tự chủ về trí tuệ

 Trí tuệ liên quan đến học hành, tri thức, tư duy, tư tưởng, sáng tạo… Mục tiêu của mọi sự học và sự dạy chân chính trong gia đình, ngoài nhà trường và ngoài xã hội liên quan đến mặt tri thức đều phải dẫn đến giúp người học đạt được sự tự chủ về mặt trí tuệ.

Ông cha ta nói «con hơn cha là nhà có phúc », thế hệ sau phải khá hơn thế hệ trước thì xã hội mới đi lên được.

Bài 2: Đừng đẩy con cái tới tình trạng tàn tật !

Nguyễn Khánh Trung

Bài trước đã nói giáo dục tự chủ là việc thuận theo tự nhiên, thuận theo những gì thiên phú cho con người.

Lý do kế tiếp nữa là cần giáo dục tự chủ cho con để con có thể sinh tồn, có thể đứng trên đôi chân của chính mình và bước đi …

 Cũng như mọi loài khác, con người trước tiên muốn tồn tại thì phải có khả năng tự lo. Sống thì phải ăn phải mặc, phải có chỗ để ở, phải lấy vợ gã chồng, sinh con đẻ cái. Nếu không thể đi trên đôi chân của mình thì sẽ phải làm sao ?

Trong xã hội ta hiện nay, có nhiều cô chiêu cậu ấm, ăn rồi ngồi phá, hay ăn rồi chỉ biết học mà không biết có học thật không !

Một bà mẹ nói về đứa con trai đang là sinh viên của chị: “làm sao nó biết việc nhà, thức dậy thì đã có dì, có Osin của gia đình xếp mùng mền, dọn phòng, nó chỉ biết ăn rồi đi học”.

Bài 1: Tại sao lại cần giáo dục tự chủ cho con?

Nguyễn Khánh Trung

Trước hết là vì bản tính tự nhiên thiên phú, con người ngay từ trong lòng mẹ đã tỏ ra là một sinh linh cao cả và đầy khả năng hơn lòai vật, đã tỏ ra là một chủ thể chủ động, duy nhất và khác biệt (chủ thể duy biệt).

 Trẻ mới lọt lòng như “tờ giấy trắng” ở chỗ chưa có tì vết gì của người lớn trên đó, nhưng đã được thiên nhiền cài sẵn đầy khả năng mà chỉ cần người lớn tạo ra một môi trường thích hợp, thì cái “ phôi thai” thể xác và tinh thần  của trẻ sẽ tự phát triển một cách tốt lành.

Vậy nên Montaigne đã nói “Người học không phải là một cái bình để chúng ta đổ đầy, mà là một ngọn lửa mà chúng ta phải thắp lên”

 Trẻ là một chủ thể, một tác nhân, một bên trong quá trình giáo dục nên phải tôn trọng trẻ, phải nhìn nhận vai trò chủ động của trẻ.

Giới thiệu sách mới của Nguyễn Khánh Trung

Xin trân trọng giới thiệu với Quý đồng nghiệp, Quý phụ huynh và tất cả Quý bạn đọc cuốn sách mới của tôi sẽ được Nhà Xuất bản Khó học Xã hội chính thức phát hành vào đầu tuần tới (15/11/2016).

Thưa Quý bạn đọc,

Cuốn sách « So sánh giáo dục gia đình giữa phụ huynh Pháp và Việt Nam» là kết quả của một dự án nghiên cứu do Viện IRED chủ trương, được Nhà xuất bản KHXH ấn hành.

Để có các dữ liệu, ngoài việc nghiên cứu các tài liệu, chúng tôi đã phỏng vấn sâu một số các phụ huynh Việt và Pháp, cũng như đã chọn một số gia đình tại hai quốc gia để thực hiện quan sát trực tiếp.

Vì đây là kết quả một dự án nghiên nghiên cứu, tôi hi vọng cuốn sách sẽ phục vụ được phần nào cho các nhà nghiên cứu, các nhà giáo dục cũng như các nhà làm chính sách, các nhà quản lý giáo dục.

Nội dung chính mà cuốn sách đề cập là cách tư duy và cách giáo dục con cái của các bậc cha mẹ, nên tôi nghĩ nó gần gũi và hữu ích cho các bậc phụ huynh đang phải nuôi dạy con cái của mình với những câu chuyện mà các bậc cha mẹ thường gặp hằng ngày chẳng hạn : vấn đề máy tính, điện thoại di động, game và internet trong việc giáo dục con cái; dạy con tự chủ; các hình thức thưởng phạt con cái ; vấn đề ăn uống, ngủ nghỉ, làm việc nhà, làm việc bên ngòai ; sự phối hợp giữa người lớn với nhau (vợ - chồng, ông bà – cha mẹ) trong việc giáo dục con cái, vv.

Cuốn sách được chia làm 5 chương : trong Chương 1, chúng tôi tổng quan các tài liệu, lý thuyết liên quan đến đề tài, cũng như trình bày cách đặt vấn đề, cách tiếp cận vấn đề nghiên cứu của đề tài ; từ Chương 2 đến Chương 4 là phần trình bày các kết quả nghiên cứu. Một cách cụ thể, Chương 2 trình bày nhận thức của các phụ huynh Việt và Pháp về con trẻ và về cách thức giáo dục con cái họ. Chương 3 trình bày về những chờ đợi của các phụ huynh về con cái họ ngay hiện tại và trong tương lai, nghĩa là trình bày nhận thức, quan niệm của họ về mục tiêu mà họ đặt ra trong giáo dục gia đình. Chương 4 mô tả so sánh về cách thức thực hành giáo dục hằng ngày của các phụ huynh. Và cuối cùng trong Chương kết luận, chúng tôi  tổng kết lại tất cả những gì đã trình bày, từ đó đề cập đến khuynh hướng biến chuyển trong nhận thức vá cách thức thực hành giáo dục con trẻ trong gia đình tại hai nước, bàn luận làm rõ lý thuyết chúng tôi rút ra từ đề tài, cũng như trình bày những suy nghĩ của mình về hiện trạng giáo dục gia đình Việt Nam hiện nay và từ đó nói đến một phương thức giáo dục khả dĩ như là một khuyến nghị.

Như trong Lời cám ơn đã trình bày, cuốn sách này là thành quả từ công sức của nhiều người, nên tôi xin ghi nhận và gửi lời cảm ơn đến lãnh đạo và các đồng nghiệp trong và ngoài viện IRED, các thành viên trong hội đồng phản biện và Nhà Xuất bản Khoa học Xã hội đã rất nhiệt tình tạo điều kiện cho cuốn sách được đến với bạn đọc một cách sớm nhất.

Xin chân thành cám ơn và mong sự ủng hộ của tất cả Quý bạn đọc.

Nguyễn Khánh Trung

Điểm số, xếp loại hiện nay có phản ánh chân thực đạo đức học sinh?

.Nguyễn Khánh Trung


(GDVN) - Những điều ác, tật xấu vẫn sẽ tồn tại và ngày càng trầm trọng nếu những người làm giáo dục không chịu thay đổi trong tư duy và hành động.

 

LTS: Nhìn nhận về vấn đề đánh giá đạo đức học sinh tại các trường phổ thông hiện nay, Tiến sĩ Nguyễn Khánh Trung (hiện đang làm việc tại Viện nghiên cứu phát triển giáo dục (IRED), thành phố Hồ Chí Minh) cho rằng chúng ta không thể cứng nhắc đánh giá đạo đức học sinh chỉ dựa trên mức độ các em chấp hành các quy định của Bộ GD&ĐT.

Điều quan trọng nhất là giáo dục các em “khả năng tự trị”, tức là tự ý thức, tự phân định, tự phán đoán với lòng tự trọng để học sinh có những hành vi, ứng xử phù hợp trong cuộc sống hàng ngày.

Trong bài viết này, tác giả chỉ rõ điều đó. Bài viết thể hiện quan điểm, góc nhìn riêng của tác giả.

Tòa soạn trân trọng gửi đến độc giả!

Trường học phổ thông ở ta hiện nay vẫn đánh giá đạo đức của học sinh bằng những con số, và xếp loại hạnh kiểm theo thứ bậc Tốt, Khá, Trung bình, Kém, dựa trên mức độ các em thực hiện những yêu cầu của Bộ GD&ĐT.

Có nghĩa là ngành Giáo dục đang số hóa khía cạnh đạo đức dựa vào những biểu hiện bên ngoài của học sinh trong việc đánh giá.  

Liệu cách nghĩ và cách làm như vậy có còn phù hợp?

Số hóa chất lượng đạo đức trong giáo dục 

Nói một cách ngắn gọn, đạo đức một người là tập hợp những niềm tin, giá trị, chuẩn mực được nội tâm hóa, cấu tạo nên chiếc la bàn định hướng, căn cứ để người đó suy xét, hành sự hàng ngày.
Đạo đức là những thứ thuộc về bên trong, không phải lúc nào cũng bộc lộ ra ngoài, bởi thế mới có câu “dò sông dò biển dễ dò, nào ai lấy thước mà đo lòng người”.

Vậy làm sao có thể định lượng đạo đức của người khác bằng những con số?
Ấy thế mà trong giáo dục nhà trường tại Việt Nam, người lớn vẫn hàng ngày giáo dục và đo đạo đức của học sinh bằng những con số.

Và dĩ nhiên những con số phần trăm này cũng được sử dụng phục vụ cho những đợt thi đua khen thưởng. 
Chẳng hạn một trường Tiểu học đưa ra các chỉ tiêu thi đua đầu năm, trong đó có thi đua về mặt đạo đức là “chất lượng đạo đức: 100% thực hiện đầy đủ”.
Có nghĩa là thực hiện đầy đủ 5 nhiệm vụ được Bộ GD&ĐT quy định trong Điều lệ trường Tiểu học như chấp hành nội quy, kính trọng cha mẹ, giáo viên, tham gia các hoạt động nhà trường…

Những điều này chỉ mô tả phần nào những thể hiện bên ngoài chứ không đánh giá hoàn toàn đạo đức bên trong của học sinh.